Denk aan de meest catchy popsong die u kent, denk aan het zielroerendste boek dat u ooit hebt gelezen, het lieflijkste gedicht dat u ooit hebt ingeademd, het beste rockconcert dat u ooit hebt bijgewoond, het verrukkelijkste landschap dat u ooit in u hebt opgenomen, de liefste persoon met wie u ooit hebt gekust, de warmhartigste woorden die iemand u ooit in het oor heeft gepreveld, denk aan de familiefoto die u het dierbaarst is – en u krijgt een vaag idee van hoe subliem en hoe wonderbaarlijk en hoe speciaal ‘Boyhood’ is. En als u nu vindt dat we hier een beetje overdrijven, ach, laat ons dan maar alleen met onze ontroering, maar geef tenminste toe dat het niet min is wat regisseur Richard Linklater – hij filmde ‘Boyhood’ over een periode van maar liefst twaalf jaar – heeft klaargespeeld. De hoofdfiguur Mason (Ellar Coltrane) verpopt zich voor je ogen van een kind in een man, en zijn vader (Ethan Hawke) en moeder (Patricia Arquette) zie je alsmaar ouder worden, en dat levert niet minder dan een onwaarschijnlijk fascinerende, ietwat surreële kijkervaring op. ‘Menselijke time-lapse fotografie’, zo omschrijft Ethan Hawke het, en dat is precies wat het is.
Maar weet u: indien Linklater niet de juiste beeldcomposities en de juiste toon had gevonden, indien hij niet het juiste script had geschreven, dan zou het wellicht zijn gebleven bij een interessante gimmick, een boeiend beeldexperiment. De échte krachttoer is dat Linklater erin is geslaagd de gigantische hoeveelheid beeldmateriaal die hij tijdens die twaalf jaar heeft vergaard te verwerken tot een bijna perfecte langspeler – de ultieme coming of age-film. Om te beginnen was het een briljante zet van Linklater om geen overnadrukkelijke bakens uit te zetten – er verschijnen geen tijdbalken op het scherm, geen jaartallen, geen ‘Thanksgiving 2006’-pancarten. De cineast laat de jaren zachtjes voorbijdobberen, al kun je uit allerlei kleine hints en subtiel ingebouwde markeringspunten – Mason en z’n zus die verkiezingsborden van Obama in de wijk neerplanten, de releaseparty van een Harry Potter-film, de gameboy die wordt ingeruild voor een Xbox – altijd wel afleiden in welke tijdkring we ongeveer zitten. Door vervolgens alleen maar korte episodes uit het leven van zijn protagonist te belichten, door Masons levensloop meer op te vatten als een wolk van kleine momenten dan als een opeenvolging van belangrijke gebeurtenissen, geeft Linklater zijn film een aangenaam meanderende atmosfeer mee, een poëtisch ritme dat met geen enkele stopwatch kan worden gemeten. Neem nu de scène waarin de ongeveer elfjarige Mason in de klas een ‘Wil je met me uitgaan?’-briefje van een meisje krijgt toegespeeld. Linklater laat niet zien of het wat wordt tussen die twee, maar dat hoeft ook niet: dat ene ultrakorte, prachtig uitgelichte shot van dat glimlachende meisje maakt voldoende duidelijk dat er in Masons jonge leven een nieuwe deur openzwaait, dat er in zijn wereld ineens een nieuw licht binnenvalt – meisjes!
Het mooie is natuurlijk dat u veel tafereeltjes en voorvalletjes zult herkennen: ‘Boyhood’ is van iedereen, maar vooral van u. Hoe langer ‘Boyhood’ duurt, hoe meer weemoed er zich in de ziel begint op te stapelen – wij moeten nu ineens denken aan die monumentale uitspraak van Roy Batty in ‘Blade Runner’: ‘Al die momenten zullen verloren gaan in de tijd, als tranen in de regen.’ Maar Linklater schuwt ook de wrangheid niet: sommige scènes laten zien dat er niet veel voor nodig is – aanhoudende financiële problemen, de verkeerde partner, een drankzuchtige stiefvader – om een kinderleven voorgoed te verwoesten. En al die tijd – de film duurt bijna drie uur – laat Linklater de prachtigste popsongs opwieken, en waaien er schitterende flarden dialoog voorbij: ‘Sinds de komst van Facebook zitten we in een soort tussenin-toestand. We zijn niet echt geïnteresseerd in wat onze vrienden op Facebook zetten, maar we zitten ook niet in de échte wereld.’ Indeed.
Ja, ‘Boyhood’ maakt iets los. U zult het merken wanneer u de zaal buitenstapt: dit is één van die films die er op een magische manier voor zorgen dat de wereld er ineens een beetje anders uitziet; alsof je de gevels en de straten en de mensen ineens in een ander licht ziet. En terwijl je op flanellen benen en met tranen in de ogen die veranderde wereld binnenstapt, weet je: meesterwerk gezien.
long... avec quelques très bonnes scènes